Symposia/Congressen
Middagsymposium 'Crisisbegeleiding in school'
Datum: dinsdag 19 januari 2010
Tijd: 13.00 - 16.30 uur
Locatie: Hotel van der Valk, Vught
Voor wie: Leerkrachten uit het basis- en voortgezet onderwijs, schoolleiders en intern coaches/begeleiders.
Impressie middagsymposium 'Crisisbegeleiding in school'
Op dinsdag 19 januari bezochten 150 geïnteresseerde deelnemers het middagsymposium ‘Crisisbegeleiding in school’ in Hotel van der Valk in Vught.
Dagvoorzitter Ivo Mijland leidde de middag in. Hij beschreef een aantal voorbeelden waarbij de veerkracht van mensen in crisissituaties zichtbaar werd. Met een goede ondersteuning kan een crisis zo van een probleem een hoopvol startpunt worden.
Ine Spee, de eerste spreekster, is senior trainer bij de KPC Groep en leider van het calamiteitenteam van dezelfde organisatie. Zij liet de zaal delen in haar grote expertise m.b.t. het omgaan met calamiteiten in scholen. In de laatste 35 jaar is er veel kennis ontwikkeld op het gebied van omgaan met calamiteiten in scholen n.a.v. grotere of kleinere geweldsincidenten in het buitenland maar ook in Nederland. Calamiteiten op scholen veroorzaken een verlies van zekerheden dat langdurige gevolgen kan hebben. Ine Spee benadrukte het belang van het preventief vormen van een crisisteam, van krachtig leiderschap en de noodzaak van nazorg. Het professioneel omgaan met de media (die recht hebben op nieuwsgaring) is niet eenvoudig maar wel noodzakelijk om de school zelf de regie in handen te laten houden. Ine Spee beschreef verder de grote verschillen in de betekenisgeving van betrokkenen en hun manier van reageren. Zij maakte daarbij een onderscheid tussen ‘denkrouwers en ‘hartrouwers’.Zij uiten hun rouw ieder op hun eigen manier en hebben een daarbij passende begeleidingstaal nodig. Aanwezigheid en support is voor denkrouwers en hartrouwers uiteindelijk van even groot belang.
De confrontatie met suïcide van leerlingen blijkt een grote impact te hebben op scholen. O.a omdat het zo haaks staat op de opdracht van docenten; jongeren begeleiden op de weg naar hun toekomst. Het is belangrijk dat de school ruimte biedt voor rouw. Maar ook dat zij benadrukt dat de achterblijvers kiezen voor het leven. Het gevaar van misplaatste heroïek en daardoor het ontstaan van kopieergedrag ligt immers op de loer,
De spreekster beschreef een paar afschuwelijke voorbeelden van geweld in de school o.a in Amerika. Steeds meer wordt duidelijk dat dergelijke daders allerlei signalen afgaven die helaas vaak niet werden opgepikt. Verbinding en betrokkenheid bij anderen blijken vaak bij de daders te ontbreken. Alertheid hierop en communicatie tussen medewerkers van de school maar ook het zichtbaar maken van beschikbare hulp door de school, kan preventief werken.
Seksueel geweld in de school, soms ook gepleegd door docenten, blijkt veel onzekerheid, loyaliteitsconflicten en vragen m.b.t. de waarborging van privacy te veroorzaken. Ook hier is een sterk leiderschap van belang. Ine Spee stelde in haar afsluiting dat een calamiteit de sterke, maar ook de zwakke kanten van een school zichtbaar maakt. Oud zeer kan boven komen. Oog hebben voor verschillen en daaraan recht doen is daarom nodig.
Zij eindigde met de conclusie dat een tragische gebeurtenis, verdriet, stress en ontwrichting veroorzaakt. Maar ook dat er kansen zijn voor verbinding, saamhorigheid en lessen voor het leven.
» Presentatie Ine Spee (PDF)
De tweede spreekster, Riet Fiddelaers-Jaspers is verliesdeskundige en trainer/opleider bij het Expertisecentrum 'Omgaan met Verlies' en bij de opleidingen van 'Land van Rouw'. Zij begon haar voordracht met een verhaal over de schoonheid van een denkbeeldig hart met rafels en littekens. Die laesies zijn veroorzaakt door gegeven en ontvangen liefde en maken het hart meer waardevol.
Riet Fiddelaers-Jaspers beschreef hoe docenten en begeleiders een 'bedding' kunnen vormen voor leerlingen die in een crisis dreigen te raken. Dit kan preventief werken. Zo’n bedding kun je voor leerlingen maken door te laten weten dat het verlies gezien wordt. Maar ook door ze te helpen om hun natuurlijke veerkracht op te bouwen en te versterken.
Uit recente wetenschappelijke publicaties wordt steeds duidelijker dat het puberbrein nog volop in ontwikkeling is en niet in balans. Dat maakt het opvangen van emoties voor hen moeilijker. Er blijkt ook een verschil te zijn tussen de manier waarop meisjes gemiddeld hun gevoelens verwerken en hoe jongens dat doen. Meisjes zijn gemiddeld verbaler ingesteld, jongens verwerken hun emoties veelal makkelijker door samen activiteiten te doen.
In veel gevallen is informele steun voldoende maar soms is er professionele hulp nodig. Bijvoorbeeld wanneer er een mechanisme is ontstaan waarbij kinderen een deel van zichzelf, het getraumatiseerde deel 'parkeren'. Het is als het ware een splitsing van de ziel waarbij het getraumatiseerde deel meegedragen wordt maar niet mee groeit, zich niet verder ontwikkelt.
Die kinderen kunnen een vrolijk 'masker' voorhouden om hun werkelijke pijn te verbergen en onder controle te houden. Ze hebben moeite om nog bij hun verdriet te komen dat zich ook steeds meer kan opstapelen, door 'nieuw' verdriet. Fiddelaers gebruikte voor deze bescherming ook een andere treffende metafoor; de schildwachter. Deze schildwachter beschermt tegen de pijn maar houdt daarmee ook genezing tegen.
» Presentatie Riet Fiddelaers (PDF)
Derde en laatste spreker was Jan Lap, opleider van psycho-drama regisseurs.
Lap beschreef hoe je met m.b.v. psycho-drama in een groep levenssituaties kunt verkennen. Door mensen of dingen die je gemist hebt neer te zetten of uit te spelen kun je stap voor stap gaan naar een plek die was dichtgegooid om zo levenskrachten vrij te maken.
Jan Lap zette de zaal ook aan het werk door een aantal malen ervaringen uit te laten wisselen. Over ervaringen met crises en hoe een ieder daar mee om gaat.
Er blijken veel copingstrategieën te zijn hoe om te gaan met trauma maar de drie belangrijkste zijn: genoeg is genoeg, er thuis niet meer over willen praten, de expressieve verwerking, bespreken wat het met jezelf doet en de empatische verwerking, heel veel bezig zijn met het effect op anderen.
Lap stelde dat die strategieën hetzelfde doel dienen (de spanning die een trauma ook in het lichaam oproept verwerken) en een normale reactie op een abnormale situatie zijn.
Hij pleitte voor aandacht voor de begeleider en wel van iemand die niet direct bij de crisis betrokken is en als praatpaal kan dienen. Uit gevraagde reacties vanuit de zaal blijkt dat het 'maatjes'-principe op sommige scholen wel is geformaliseerd (door coaches, maatschappelijk werker) en op andere scholen niet. Hoe dan ook besloot Lap, iedereen heeft een maatje nodig die beschikbaar is. Het is aan de begeleider of deze ook van deze ondersteuning gebruik wil maken.
De dag werd besloten met een technisch hoogstandje. Ard Nieuwenbroek kon via een Skype verbinding vanuit Zuid-Afrika de met zijn vrouw aanwezige Andre Konig als eerste feliciteren met de heruitgave van zijn boek 'Crisisbegeleiding in school - handreiking voor leraren'.
Volgens Ard Nieuwenbroek het standaard werk over crisisbegeleiding van leerlingen waar iedere leerlingbegeleider in Nederland recht op heeft. Met de uitreiking van het eerste exemplaar aan de auteur werd deze boeiende middag afgesloten.
