Symposia/Congressen
Middagsymposium 'Machomannetjes in school!'
Datum: woensdag 21 november 2012
Tijd: 12.00 - 16.30 uur
Locatie: Jaarbeurs Utrecht
Voor wie: Van docent tot leidinggevende in het primair en voortgezet onderwijs
Middagsymposium 'Machomannetjes in school!'
Ivo Mijland opent de middag door aan de volle zaal een prachtig filmpje te laten zien. Van een machomannetje van een jaar of vijf dat een vertederend machodansje laat zien. Een aantal jaren later zal een dergelijk machogedrag wellicht niet meer als vertederend maar als lastig en zelfs intimiderend worden ervaren.
Machomannetjes met een kort lontje tegemoet treden met eenzelfde kort lontje, leidt volgens Mijland al snel tot knalvuurwerk. Vanuit professionaliteit een lang lontje ontwikkelen vergroot de kans op siervuurwerk. Want, saai zal het wel nooit worden in de omgang met machomannetjes.
De hoofdspreker op het symposium Hans Kaldenbach is voormalig docent op de Hogeschool Utrecht, psycholoog, succesvol auteur, en zoals hij het zelf in zijn openingszinnen formuleert "mislukt onderwijzer". Daar heeft hij lering uit getrokken en naar eigen zeggen vervolgens zijn vak van gemaakt. Met de vraag, hoe kan ik wel vanuit gezag een goede, werkbare relatie opbouwen met leerlingen? Ook met diegenen die uit een 'harde' cultuur komen, een cultuur die haaks staat op de 'burgerlijke' cultuur waar docenten veelal uit voort komen?
Allereerst door andersoortig gedrag te willen begrijpen zonder daar ook per definitie begrip voor te hebben. Iets willen verklaren is iets anders dan dit willen verdedigen betoogt Kaldenbach.
Hij vervolgt de middag door stil te staan bij een cultureel bepaald fenomeen. Het al dan niet geven van een hand, de verschillende manieren waarop mensen dit doen en de boodschap die zij hiermee bewust of onbewust kunnen afgeven. Even de eigen hand naar het hart brengen kan een mooie vervanging zijn voor de handdruk, waarmee hetzelfde wordt uitgedrukt. Namelijk, een poging om verbinding te maken vanuit respect.
Daarna beschrijft Kaldenbach een aantal anekdotes van mensen die erin slagen om potentieel bedreigende situaties om te buigen. Door verbinding te zoeken in plaats van door ertegen in te gaan. Hij noemt de verbindende aanpak de judoaanpak. Die beweegt mee, dit in tegenstelling tot de karateaanpak die de confrontatie zoekt. Waarbij Kaldenbach aantekent dat die karateaanpak soms het aangewezen middel kan zijn, mits gericht op het gedrag en niet op de persoon.
Van belang is dat de judoaanpak niet vanuit zwakheid maar vanuit stevigheid wordt ingezet. Zit er onder de vriendelijkheid ook niet een krachtige uitstraling dan verliest de judoaanpak haar kracht. Jongeren die zijn opgegroeid vanuit een harde cultuur zien kwetsbaarheid tonen als zwakte, als verwerpelijk en als reden tot schaamte. Juist daarom weten ze feilloos de kwetsbare plekken bij anderen te detecteren en te raken.
Van belang is het dan ook om de eigen kwetsbare plekken te kennen waardoor het mogelijk wordt om ad rem en zelfverzekerd op als ontwrichtend bedoelde opmerkingen te reageren. Zo wist een docente de lachers op haar hand te krijgen door na een vraag over de frequentie van haar seksuele activiteiten, diep na te denken en schijnbaar geïrriteerd te vervolgen met; "stil nou even, ik ben aan het tellen"! Waarna ze bespreekbaar wist te maken dat ze dergelijke opmerkingen kon missen als kiespijn.
Kaldenbach gaat daarna verder in op het onderscheid tussen een feminiene en een masculiene vorm van respect verdienen. Waarbij de feminiene aanpak ervan uitgaat dat ruimte geven respect genereert en de masculiene vorm respect opeist door ruimte te nemen.
Belangrijk is ook om te doorgronden of getoond straatgedrag door leerlingen alleen de buitenkant betreft of dat dit of aan de "binnenkant" is geïntegreerd. Met het laatste omgaan vereist vanzelfsprekend meer energie.
Een aantal welkome tips hoe escalaties te voorkomen passeerden de revue. Zo staat voor jongeren, opgegroeid in een harde cultuur, in de escalatieladder aanraking op nummer 1, gevolgd door wijzen met de vinger, daarna het vies aankijken en als laatste het bedreigen. Iets wat vanuit de burgercultuur juist als het meest verwerpelijke wordt gezien.
Kaldenbach staat ook nog uitgebreid stil bij een fenomeen dat veel onbegrip en irritatie bij docenten kan oproepen. Het ontkennen van feiten die aantoonbaar waar zijn. Soms zelfs het ontkennen van gebeurtenissen die onder de ogen van docenten zijn voorgevallen. Kaldenbach adviseert waar mogelijk ook hier weer de judoaanpak te gebruiken, waarbij eigenlijk via een omweg wordt gecommuniceerd. Hij noemt het voorbeeld van een gestolen fiets waarbij de docent de schuldige had geïdentificeerd. In plaats van een beschuldiging te uiten vroeg de docent aan de betreffende leerling. "Hoe laat moet ik jou laten gaan om die fiets te zoeken?" De volgende ochtend stond de fiets weer in de stalling.
Voor de macho betekent bekennen bijna onverdraaglijk eerverlies. Een eervolle uitweg bieden is dan ook een investering in de relatie waardoor hij veelal wel bereid is tot herstel van de schade. Op een pedagogisch moment met beleid hierop terug komen heeft meer effect dan de confrontatie op te zoeken. Dat is een flinke opgave voor docenten die denken vanuit een burgerlijke cultuur, waarin het excuus maken voor zaken die fout zijn gegaan, van grote waarde is.
Kaldenbach benadrukt dat het zeker een taak voor docenten is om machomannetjes inzicht te geven in en meer vertrouwd te maken met die burgerlijke cultuur. Daar zullen ze later immers ook hun werk in vinden en in moeten functioneren.
Voor alle leerlingen is de relatie met de docent van belang. Voor veel van de genoemde machomannetjes is die relatie zelfs cruciaal. Een houding vanuit machogedrag die veelal ook anti-schools is, maakt een goede relatie met de docent voorwaardelijk om zich te kunnen verbinden met de leerstof. Docenten hoeven daar geen begrip voor te hebben maar aanvaarden dat het voor deze leerlingen is zoals het is. Wanneer zij begrijpen hoe het werkt, zullen zij veel effectiever kunnen zijn in het omgaan met deze groep.
Ivo Mijland sloot de inspirerende middag af. De deelnemers keerden huiswaarts, na het genot van een drankje en met het boek "Machomannetjes (99 tips om de straatcultuur uit uw school te dringen)" van Hans Kaldenbach in de tas.
Download hier de presentatie van Hans Kaldenbach
Download hier de tien kenmerken van ‘de Nederlandse hand’
Download hier tien tips om morgen al te doen
